Hầm bí mật của Ngô Đình Diệm giữa lòng Sài Gòn

Từ sự kiện này ‘phát lộ’ một công trình đường hầm quy mô dưới lòng đất ở dinh Gia Long, mà có nhiều thông tin cho rằng đã nối thông tới Đại Thế Giới Q5.

Dinh Gia Long rộng khoảng 2ha, ở trung tâm thành phố Sài Gòn, nằm giữa 4 con đường: Gia Long (trước), Lê Thánh Tôn (sau), Pasteur (bên phải) và Công Lý (bên trái), do Kiến trúc sư Pháp Alfres Foulhoux thiết kế, xây dựng từ năm 1885 đến năm 1890.
Kiến trúc đồ sộ và rất đẹp thời Pháp thuộc này lúc đầu dùng làm Bảo tàng Thương Mại, nhưng sau dành làm nhà ở cho Thống Đốc Nam Kỳ Hoefel .

Sau năm 1975, UBND TP HCM đã quyết định sử dụng dinh Gia Long tọa lạc tại số 65 Lý Tự Trọng, quận 1, TP HCM làm Bảo tàng TP HCM.

 

Khi dinh Độc Lập bị hai phi công Phạm Phú Quốc và Nguyễn Văn Cử dội bom hư hại nặng (27.2.1962),
Ngô Đình Diệm và vợ chồng Ngô Đình Nhu dọn sang Dinh Gia Long ở.
Dinh Gia Long trở thành Dinh Tổng thống và dinh thất của gia đình họ Ngô tại Sài Gòn.

Không rõ năm 1962, anh em nhà họ Ngô có biết rằng trước đó 17 năm, trong cuộc đảo chính 9.3.1945, quân đội Nhật đã vào dinh này bắt sống Thống đốc Nam kỳ Hoefel đem bỏ tù không? Chứ theo cụ Vương Hồng Sển thì dân Sài Gòn biết rất rõ, và cho rằng anh em nhà họ Ngô đem nhau vô Dinh Gia Long ở đã là một dấu hiệu không lành..

Theo tài liệu tại Trung tâm lưu trữ quốc gia II, KTS Ngô Viết Thụ là người đã thiết kế xây dựng. Sau khi KTS Ngô Viết Thụ sang Mỹ, Kỹ sư Phan Đình Tăng- Giám đốc Nha Kiều lộ là người duy nhất được giao nhiệm vụ thi công, kiểm soát nghiên cứu lại đồ án và hoàn tất bản vẽ.

Hầm được nhà thầu Trương Đăng Khoa khởi công từ tháng 5.1962 và đến 30.10.1963 thì hoàn thiện với tổng kinh phí hơn 12 triệu đồng. Chi phí thi công cao hơn dự toán, do tường dày đến 1m hơn dự kiến 0,4 m, làm thêm cầu thang B, một hầm để máy phát điện, phòng truyền tin và một hầm nhỏ đựng các vật có mùi hôi hoặc cần được cất kín.

Trong ảnh là bản vẽ thiết kế xây dựng đường hầm.

Căn hầm này được xây dựng từ tháng 5/1962.
Hầm được đào sâu xuống mặt đất 4m, đúc bằng xi măng cốt sắt (170kg sắt/m3 bê tông), có tường dày đến 1m.

Từ trên xuống hầm theo 2 đường
. cầu thang A (hướng đường Nam Kỳ khởi nghĩa)
. và cầu thang B (hướng đường Pasteur).
Theo đường cầu thang A xuống gặp 2 phòng liền nhau: Phòng khách và phòng vệ sinh.
Theo đường cầu thang B xuống gặp phòng máy đèn. Từ phòng này đi xuống gặp ngay phòng của Ngô Đình Nhu và kế bên là phòng Ngô Đình Diệm với diện tích 17m2.

Theo ước tính, căn hầm bí mật của Ngô Đình Diệm được xây dựng với tổng kinh phí là 12.514.114 đồng, một khoản tiền khổng lồ thời đó.

Ảnh: Bản dự trù kinh phí xây dựng hầm trú ẩn được lập sau cuộc đảo chính

Nóc hầm được ngụy trang bằng nhiều chậu cây cảnh cùng hệ thống điện thắp sáng, nước sạch và cống dẫn thải đầy đủ để cho hầm được hoạt động thông suốt.

Ảnh: Một lối thông xuống hầm nằm phía sau Dinh Gia Long, tại đường Pasteur.

Theo thiết kế, hầm có thể chịu được cuộc oanh tạc của các loại trọng pháo và bom 500kg.

Ảnh: Bậc thang dẫn xuống hầm.

Tổng diện tích mặt bằng hầm là 1.392,3 m2 (30,6m x 45,5m), ở hai đầu tòa nhà chính của dinh là hai cầu thang dẫn theo bậc tam cấp xuống tầng hầm.
Hầm được chia làm 6 phòng và thông với nhau qua một hành lang thông thoáng, bên dưới tùy từng đoạn được tráng xi măng hoặc lót gạch bình thường như trên sàn nhà, và lối thoát ra đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa và Pasteur bằng hai lô cốt nhỏ.
Toàn bộ hầm có 6 cửa ra vào phòng được làm bằng sắt tấm đúc nguyên khối, đóng mở bằng cách xoay một bánh lái như cửa tàu thủy, phía trong còn có chốt sắt thật lớn để cài khi có sự cố.
Để bảo đảm bí mật, các giấy tờ liên quan đến việc xây dựng hầm đều không dùng từ “hầm” mà chỉ ghi là “công tác xây cất ở Dinh Gia Long”.
Hầm có cầu thang thông lên ngay phòng làm việc và tiếp khách, nên khi đang ngủ hay đang ăn, chỉ sau 5 phút là Tổng thống đã xuống được hầm với đầy đủ hệ thống thông tin liên lạc kết nối với bên ngoài để nắm bắt tình hình.

Trong ảnh là phòng tiếp khách ở khu vực trung tâm đường hầm của Tổng thống Ngô Đình Diệm gồm 1 bộ trường kỷ, 1 chiếc bàn nhỏ và 1 chiếc ghế mây dành cho khách.

Cho đến khi chế độ Diệm – Nhu sụp đổ, các vật dụng tiện nghi trong hầm vẫn chưa được trang bị đầy đủ. Một hệ thống quan trọng là máy điều hoà không khí khi đó chưa được lắp, dù máy móc đã được nhập về Sở Nội dịch.

Đã có rất nhiều giai thoại ly kỳ xung quanh căn hầm bí mật dưới Dinh Gia Long.
Có lời đồn rằng căn hầm có nhiều đường thoát hiểm thông ra các địa điểm khác nhau trong thành phố.
Trên thực tế, phạm vi đường hầm mà ông Ngô Đình Diệm cho xây dựng chỉ là hầm cố thủ, giới hạn trong khuôn viên Dinh Gia Long, đề phòng những trường hợp bất trắc, đảo chính, chứ không phải đường thoát.

Ảnh: Cầu thang dẫn từ hầm vào bên trong Dinh Gia Long.

Có tư liệu còn khẳng định, công việc đào hầm được giao cho 200 tù binh chia thành 10 toán luân phiên đào.
Số tù binh này được đưa tới bằng xe bịt kín, bị bịt mắt cho tới khi vào điểm thi công. Công việc đào hầm được thực hiện từ 12 giờ khuya để giữ bí mật tuyệt đối…

Trong bảng chiết tính chi phí xây dựng hầm, còn có số tiền trả nhân công là 150.000 $, cho thấy việc mô tả dùng tù binh xây hầm như các tài liệu nói trên là không có cơ sở.

Trong cuộc đảo chính ngày 1/11/1963, anh em Diệm – Nhu đã trú ẩn trong căn hầm này.
6h45 ngày 2/11/1963, Dinh Gia Long thất thủ, quân đảo chính đã tấn công vào hầm. Tại đây còn một lá cờ trắng, một số tài liệu viết tay ghi lại những cuộc điện đàm tại phòng của Ngô Đình Diệm, có thể trước khi đi ra vùng Chợ Lớn, Ngô Đình Diệm đã xuống hầm sử dụng hệ thống thông tin này để gọi các binh chủng và lực lượng bán quân sự đến tiếp cứu.

Vào thời điểm này, hai anh em họ Ngô đang ẩn náu tại nhà thờ Cha Tam.
Do có mật báo nên vài phút sau đó, quân đảo chính đã cho chiếc M.113 đến nhà thờ Cha Tam.
Diệm – Nhu bị trói đưa lên xe rồi bị đánh đập và bị bắn chết.

Cho đến nay, căn hầm bí mật của Dinh Gia Long vẫn được Bảo tàng TP HCM bảo tồn khá nguyên vẹn.

Tổng hợp